Cursusdata: woensdagen 15, 22, 29 januari, 12, 19 februari 2025
De cursus is globaal ingedeeld in de navolgende onderdelen met dien verstande dat deze in elkaar kunnen overlopen.
Woensdag 15 januari 2025, Wat verstaan wij onder Vroege Renaissance?
Over welke periode hebben wij het en wat werd er wedergeboren? De oudheid? Volgens de man die de term gemunt heeft, de Fransman Jules Michelet, zeker niet.
Nieuw was in ieder geval de bewondering voor de literatuur van de klassieke oudheid met Petrarca als beste voorbeeld. Het klassieke mensbeeld van de Romeinen en hun ideeën over onderwijs werden met bewondering bekeken
Woensdag 22 januari 2025, Nieuwe wegen in architectuur
Niet alleen het onderwijs, maar ook de architectuur zocht naar nieuwe wegen. Brunelleschi liep rond in Rome en keek zijn ogen uit. Zo moest het dus, zoals in het Pantheon. In Florence ziet u de eerste voorbeelden van zijn klassieke benadering in de San Lorenzo en de Pazzikapel.
Beeldhouwer Donatello, bronsgieter Ghiberti, alleskunner Leon Battista Alberti, schilder Masaccio, allemaal zochten zij de ideale vorm. Perspectief, kleurgebruik, de ideale proporties van de mens, de volmaakte vormgeving van een gebouw: alles werd uitgeprobeerd en beschreven in theoretische verhandelingen. Zo probeerde menigeen zijn status op te hogen van ambachtsman naar ‘schrijver in beelden’.
Woensdag 29 januari 2025, De familie de Medici in Florence
Onmisbaar bij het ontstaan van een nieuwe wereld van ‘moderne’ kunst en literatuur was het mecenaat van rijke families. De Medici, maar zij niet alleen, gaven opdrachten om hun zichtbaarheid en status te vergroten.
Er speelde meer dan kunstopdrachten alleen. Het was ook de tijd waarin geleerden uit Constantinopel na de inname door de Ottomanen in 1453 naar Italië trokken mét hun boeken.
Zo werd Plato herontdekt en het was Cosimo de Medici die zijn huisfilosoof opdracht gaf om alles van Plato in het Latijn te vertalen. En niet alleen Plato. Cosimo kreeg ook een Grieks manuscript in handen met de teksten van Hermes Trismegistus, hermetische geschriften die nu nog de basis vormen van de Bibliotheca Philosophica Hermetica van Joost Ritman in Amsterdam.
Woensdag 12 februari 2025, Federico da Montefeltro, Piero della Francesca in Urbino
De nieuwe cultuur werd al snel overgenomen door signori in andere steden. Mooi voorbeeld is Federico da Montefeltro in Urbino, die een modern palazzo liet bouwen met een indrukwekkende bibliotheek en een studiolo, waar hij de portretten liet ophangen van de groten uit de literatuur en filosofie. Hij liet zich portretteren door Piero della Francesca, aan wie uitvoerig aandacht besteed zal worden.
Woensdag 19 februari 2025, families Gongaza in Mantua en d’Este in Ferrara
Ook in Mantua drong de nieuwe tijd door met de Gongaza’s aan het roer. Grote namen daar waren hofschilder Andrea Mantegna en Leon Battista Alberti. In Ferrara was het de familie d’Este.
Ercole d’Este liet de stad uitbreiden met een klassiek stadsplan. Zijn dochter Isabella werd de Renaissancevrouw bij uitstek. Klassiek geschoold, met oog voor kunst gaf zij opdrachten aan de grote schilders van die tijd voor haar eigen studiolo: Leonardo, Perugino, Mantegna en Titiaan. Zij trouwde met de hertog van Mantua en bestuurde de stad bij zijn afwezigheid met strakke hand.
In Rome gaat dit verhaal verder, maar dan spreken wij inmiddels over de hoogrenaissance.
Foto: Cornelis Jonkman
